Культурніцкія практыкі як поле і інструмент дэкаланізацыі: беларускі выпадак
Беларусь, 2023
Рамкі
Беларусь – краіна, моцна закранутая каланіяльнаю палітыкаю суседзяў. Ужо ў самым пачатку беларускага праекту каланізацыю (паланізацыю і русіфікацыю) апазналі ў якасці асноўнага фактару, што ўплываў і працягвае ўплываць на беларускую ідэнтычнасць. Тады ж, у пачатку ХХ стагоддзя, пачалі прапаноўваць шляхі адыходу ад культурніцкага засілля моцных суседзяў.
Пра беларускую сітуацыю як посткаланіяльную пачалі разважаць з сярэдзіны 1990-х. Тады мадэлі разваг пра будучыню бачыліся як суіснаванне і гульня посткамуністычных і постмадэрных, посткаланіяльных і постымперскіх формаў, іх гібрыдызацыя. Усё радыкальна змянілася з 2008–2014 гадоў. Расійскі неаімперыялізм, агрэсія і гвалт у дачыненні суседзяў, а затым – поўнамаштабнае ўварванне ва Украіну паставілі пад пытанне магчымасці такое будучыні. Стала ясна, што агрэсія і гвалт неаімперыялізму – не толькі геапалітычны падыход, але і адметнасці культуры, мыслення, ідэнтычнасці.
Таму сітуацыя, у якой сёння жывуць беларусы ў Беларусі і за яе межамі, разглядаецца як дэкаланіяльная. Дэкаланізацыя постымперскае прасторы бачыцца як асноўная тэндэнцыя і базавае заданне. Дэмакратыя і мірнае суіснаванне немагчымыя без дэкаланізацыі сацыяльных і палітычных інстытутаў, культурніцкіх і сацыяльных практык. І найперш – дэкаланізацыі мыслення, ідэнтычнасці.
У 2023 годзе Беларуская Рада культуры пры падтрыманні New Democracy Fund і ў супрацы з партнёрамі правяла серыю семінараў для абмеркавання дэкаланіяльных практык, што прысутнічаюць у краінах, якія, як і Беларусь, змушаныя пазбаўляцца расійскага ўплыву. Вынікам гэтае працы сталася таксама калектыўнае навуковае даследаванне, праведзенае з мэтаю вывучэння трансфармацыі базавых мэсіджаў і наратываў беларускага культурніцкага поля ў кантэксце палітычнага крызісу і агрэсіўнай палітыкі Расіі. Тэксты, над якімі працавалі аўтары, можна раздзяліць на два блокі: вялікі абагульняльны артыкул, скіраваны на агляд беларускае сітуацыі ў цэлым, і кароткія эсэ, прысвечаныя асобным аспектам філасофскае думкі, тэатральнае крытыкі ў прызме дэкаланіяльных ведаў.
Пра беларускую сітуацыю як посткаланіяльную пачалі разважаць з сярэдзіны 1990-х. Тады мадэлі разваг пра будучыню бачыліся як суіснаванне і гульня посткамуністычных і постмадэрных, посткаланіяльных і постымперскіх формаў, іх гібрыдызацыя. Усё радыкальна змянілася з 2008–2014 гадоў. Расійскі неаімперыялізм, агрэсія і гвалт у дачыненні суседзяў, а затым – поўнамаштабнае ўварванне ва Украіну паставілі пад пытанне магчымасці такое будучыні. Стала ясна, што агрэсія і гвалт неаімперыялізму – не толькі геапалітычны падыход, але і адметнасці культуры, мыслення, ідэнтычнасці.
Таму сітуацыя, у якой сёння жывуць беларусы ў Беларусі і за яе межамі, разглядаецца як дэкаланіяльная. Дэкаланізацыя постымперскае прасторы бачыцца як асноўная тэндэнцыя і базавае заданне. Дэмакратыя і мірнае суіснаванне немагчымыя без дэкаланізацыі сацыяльных і палітычных інстытутаў, культурніцкіх і сацыяльных практык. І найперш – дэкаланізацыі мыслення, ідэнтычнасці.
У 2023 годзе Беларуская Рада культуры пры падтрыманні New Democracy Fund і ў супрацы з партнёрамі правяла серыю семінараў для абмеркавання дэкаланіяльных практык, што прысутнічаюць у краінах, якія, як і Беларусь, змушаныя пазбаўляцца расійскага ўплыву. Вынікам гэтае працы сталася таксама калектыўнае навуковае даследаванне, праведзенае з мэтаю вывучэння трансфармацыі базавых мэсіджаў і наратываў беларускага культурніцкага поля ў кантэксце палітычнага крызісу і агрэсіўнай палітыкі Расіі. Тэксты, над якімі працавалі аўтары, можна раздзяліць на два блокі: вялікі абагульняльны артыкул, скіраваны на агляд беларускае сітуацыі ў цэлым, і кароткія эсэ, прысвечаныя асобным аспектам філасофскае думкі, тэатральнае крытыкі ў прызме дэкаланіяльных ведаў.
Мы ўпэўненыя: назіранні даследнікаў, высновы, да якіх яны прыйшлі, і рэкамендацыі наконт далейшае дзейнасці ўсёй культурніцкай і грамадзянскай супольнасці дапамогуць беларусам хутчэй пазбавіцца фантомных боляў адлучанасці ад імперыі і прыйсці да разумення важнасці ўласнага гістарычнага шляху як нацыі.
Да чытача
Асноўны блок калектыўнага даследавання публікуем у адкрытым доступе (у фармаце pdf). З прычынаў бяспекі не называем імёнаў аўтараў гэтае працы.
Калі вы хочаце атрымаць усе эсэ, створаныя даследнікамі падчас рэалізацыі праекту, напішыце нам на info@byculture.org.
Калі вы хочаце атрымаць усе эсэ, створаныя даследнікамі падчас рэалізацыі праекту, напішыце нам на info@byculture.org.