Маніфест новай беларускай культуры

Сучасны стан айчыннай культуры адзначаны катастрафічнай прыгажосцю. Гэта мікс спарахнелых матрыц, крэатыўнага хаосу і эмацыйнай перанасычанасці.

Кіраваная ўладай культурная прастора ззяе стылістычнай бездапаможнасцю ды ідэйнай пустэчай. Адміністратыўны рэсурс запалоханы зрухамі вулічнай свядомасці і адчайна займаецца самазахаваннем — праз рытуальныя дэманстрацыі лаяльнасці рэжыму ды вынішчэнне «няправільных» кадраў ды «сумнеўных праектаў».

Шок апошняга паслявыбарчага сезону выключыў з зоны камфортнасці самых памяркоўных ды лагодных з культурных дзеячоў. Быць іншым зараз — натуральна. Танчыць з уладай — хвароба.

Недзяржаўныя культурныя ініцыятывы ды актывісты аўтаматычна трапляюць у шэраг «ідэалагічна небяспечных», што адназначна вядзе да актывізацыі бюракратычна-паліцэйскага ціску і абвастрэння эстэтычнай цэнзуры. Спісы арыштаваных ды зняволеных культурных актывістаў пашыраюцца штодзень. Іх выціскаюць з шэрагаў «легітымных» творцаў — каб канчаткова зрабіць нефарматнымі.

Пасля кароткай адлігі легальнага «хіпсцерскага нацыяналізму» канца 2010-х адбываецца вяртанне партызанскага культур-актывізму, аднаўленне практык мастацкага супраціву. Адміністратыўныя забароны, фінансавы прэсінг, судовы безмяжак ды татальная дэвальвацыя прававых нарматываў на фоне татальнага калапса сацыяльнай «стабільнасці» робяць кожнага з нас закладнікам шалёнага шапіто палітычнага заняпаду. І такім чынам спрыяюць пашырэнню культуры нязгоды.

Важна разумець: «забароны на культуру» няма і быць не можа — роўна так як няма і не можа быць «дазволу». Жывая культура не вымяраецца цыркулярамі, не дбае пра дзяржаўныя ўзнагароды і слаба цікавіцца шоргатам дэкрэтаў. Проста таму, што мае іншыя прыярытэты. Жывая культура — жыве. Вырабляе сэнсы ды тэксты. Тлумачыць істотнае. Пазначае важнае. Дадае смаку штодзённасці і робіць сакральнымі простыя рэчы.

Новая культура — вострая рэакцыя на надзвычайнае становішча супольнай душы. Голас абуджанай нацыі ў пошуках новага стылю, драйвовага каларыту і свежага слоўніка. Гэта пляцоўка адкрытых выказванняў і незавершаных пазлаў. Выклік і шанец.

Маркеры новага часу: нацыя, свабода, салідарнасць. Нашыя спевы, нашыя фільмы, нашыя вершы ды графіці — таксама палітыка. Культурная палітыка — нават калі там толькі каханне, мары ды роспач. Мы пашыраем магчымае — і выходзім у неймавернае. У нашу Краіну-на-заўтра.

Культурная палітыка ў гэтым выпадку робіцца не дзяржаўнай праграмай, а супольным рухам усіх творчых рэсурсаў нацыі. У новым раскладзе новых часоў дзяржава страціць кіруючую ролю, заставіўшы сабе сціплае месца саўдзельніка. Яе місіяй перш за ўсё будзе забяспячэнне празрыстых правілаў гульні і базавых правоў творчай асобы: на свабоду слова і меркавання, асабістую незалежнасць, творчы выклік ды эксперымент.

Фактычна мы кажам пра выхаванне новага тыпу творцы — свабоднага, нязручнага, шматмоўнага. Нефарматнага, тэхнічнага, рызыкоўнага. Абсалютна канкурэнтаздольнага ў глабальнай сістэме крэатыўнай вытворчасці.

Яны абавязкова будуць. Яны ўжо ёсць.

Усе структуры дызайну будучыні — КС, НАУ, офіс Святланы Ціханоўскай, Беларуская Рада Культуры — не ўзначальваюць новую культуру, але разам спрыяюць яе адбудове. Яны — не фабрыка глабальных сцэнараў. Не дырэктыўны штаб, а спрыяльны падмурак. Пазначэнне поля магчымасцяў. Пошук новых аўтараў, дзіўных мастакоў, авантурных кіношнікаў ды дзерзкіх артыстаў. Мы атрымаем роўна тое, на што хопіць нашай энергетыкі і таленту.

Вертыкалі спарахнелі. Час будаваць гарызантальныя лінкі. Пакуль дзяржава раздае прысуды ды знішчае творчыя пляцоўкі, пакуль лепшай рэцэнзіяй на творчыя высілкі застаюцца штрафы, содні ды забароны, нам давядзецца практыкавацца ў (не)магчымым. Гадаваць партызанку. Шанаваць адхіленні. Каштаваць эпоху перамен.

Культура — не бюджэтны рэсурс. І не пасада. Культура — альбо яе бліскучая адсутнасць — жыве ў энергіі ўчынку, у галаве ды сэрцы.

Культура — гэта мы. Свет Do It Yourself. Артысту штодзённасці не трэба афіцыйных ліцэнзій, бюракратычных рэзалюцый ды міністэрскіх грантаў, каб заставацца сабой. Проста дыхай. Проста рабі сваё. Разам пераможам.

Новая Беларусь — наш супольны арт-праект. Лепшае, што можа з намі адбыцца. Тут і цяпер.